Strona główna >  Materiały  >  II WOJNA ŚWIATOWA  > W rocznicę śmierci „Sokoła”

                                       

1939 do 1945
W rocznicę śmierci „Sokoła”

Emil Aleksander Cysewski – żołnierz TOW „Gryf Pomorski” ps. „Sokół”. Jesienią 1939 r. odbywał służbę w drugim pułku szwoleżerów Starogardzie Gdańskim, wziął udział w kampanii wrześniowej, walcząc z Armią Pomorze nad Bzurą, w Puszczy Kampinoskiej.

Pod Garwolinem dowódca zdziesiątkowanego szwadronu nakazał kazał zakopać broń i pożegnał żołnierzy, dziękując za ofiarną walkę. W czasie powrotu do domu został zatrzymany przez wojsko niemieckie i osadzony w obozie jenieckim. Po zwolnieniu z obozu jenieckiego, w listopadzie 1939 r. wrócił do domu do Czarniża. Po roku pracy w cegielni na Igłach niedaleko Chojnic, został zwolniony i przydzielony do przymusowej pracy w firmie „Paul Genach Pantofelmacherei in Konitz” (przy ul. Młyńskiej 26 – dop. aut.). Za patriotyczną postawę i odmowę podpisania niemieckiej listy narodowościowej (Volksliste) został aresztowany i osadzony w więzieniu w Chojnicach, skąd za nieudaną próbę ucieczki odtransportowany został do więzienia w Gdańsku.

Po kilku dniach pobytu w podziemiach więzienia, skierowany został, jako cieśla do pracy przy budowie domu w Sopocie u funkcjonariusza Kryminalpolizei, skąd 6 grudnia tegoż roku zdołał zbiec do lasu w powiecie chojnickim, gdzie w okolicy Czarniża i Męcikała i utworzył oddział partyzancki prowadzący działalność dywersyjna i wywiadowczą. Przyjmował ludzi szukających schronienia przed hitlerowskim terrorem oraz tych, którzy ratując się przed biologiczną zagładą przywdzieli mundury „Feldgrau” i z pełnym uzbrojeniem zgłosili się do lasu. Budują bunkry, gromadzą broń i amunicję. W maju 1943 r. podporządkowuje swoją grupę „TOW Gryf Pomorski”.

Oddział „Sokoła” – ps. E. Cysewskiego miał 11 bunkrów, 62 osoby tworzyły siatkę wywiadowczą, łączności i zaopatrzenia. Oddział przetrwał aż do wyzwolenia, tj. 4 marca 1945 r. Emil Cysewski urodził się 22 września 1915 r. w Kosobudach w pow. chojnickim. Tam też ukończył s z k o ł ę  p o w s z e c h n ą, p o czym uczęszczał do trzyletniej szkoły zawodowej w Brusach, ucząc się równocześnie zawodu kołodzieja w warsztacie ojca. Po wyzwoleniu nie doczekał się uznania. W przedmowie do jego wspomnień „Był taki czas, kiedy las był moim domem” (wyd. Zrzesz. Kaszub. – Pom. 1972 r.) historyk napisał: „Za swoja patriotyczna postawę w pierwszych dniach po wojnie, nie tylko, że nie spotkał się z uznaniem, ale stał się ofiarą co najmniej tragicznej pomyłki, która w konsekwencji przyniosła jemu dwuletnią rozłąkę z rodziną, zmuszając go do pobytu poza granicami kraju…” (wysyłka na Sybir – dop. aut.). Emil Aleksander Cysewski PS. „Sokół”, członek Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego zmarł w Chojnicach 26 marca 1983 r.

Oprac.(red.) Z.S. fot. archiwum