Strona główna >  Materiały  >  PRL  > Z pożółkłych akt…

                                       

Z pożółkłych akt…

Archiwalne sprawozdanie lekarza powiatowego z działalności Referatu Zdrowia Publicznego z okresu lat 1945 – 1.X.1949 r., sporządzonego przez lekarza powiatowego dr Bronisława Grzywacza.

Referat Zdrowia Publicznego przy tutejszym Starostwie rozpoczął swoją działalność z chwilą przybycia lekarza powiatowego, tzn. w dniu 22.III.1945 r. Jak wówczas wyglądał stan sanitarny miasta i powiatu nie trzeba wyjaśniać, gdyż większość dobrze sobie to przypomina. Dla tych, którzy nie pamiętają przypominam: gruzy na ulicach, meble i różne sprzęty porozrzucane na podwórkach. Ustępy i wanny zapchane i wypełnione po brzegi odchodami, kanalizacja miejska nieczynna, a w mieście brak wody. Na terenie powiatu brak szpitala, poza sowieckimi szpitalami wojskowymi. W całym powiecie nie ma ani jednego Ośrodka Zdrowia, jak i apteki. Lekarz powiatowy zastał 3 lekarzy w Chojnicach i lekarza w Leśnie, natomiast nie było ani jednego farmaceuty.

Polski Czerwony Krzyż udzielał mieszkańcom pierwszej pomocy lekarskiej przez uruchomienie ambulatorium oraz izby chorych przy ul. Warszawskiej 13, wydając ludności również potrzebne leki i środki opatrunkowe. Pierwszym moim kłopotem uruchomienie szpitala powiatowego. Gmach na ten cel był już wybrany, przy ul. Bydgoskiej 9. Chodziło tylko o to, żeby zabezpieczyć okna i drzwi, naprawić uszkodzony dach i postarać się o wyposażenie i potrzebny sprzęt szpitalny. Dnia 30.III.1945 r. szpital przyjął pierwszych chorych. Rzecz zrozumiała, że wygląd szpitala był bardzo prymitywny: łóżka koszarowe – drewniane, sienniki ze słomą, brak bielizny i pościeli, a także instrumentarium lekarskiego, autoklawu i aparatów elektromedycznych. Szpital miał wówczas 55 łóżek.

W związku ze strasznym stanem sanitarnym miasta naszego, zaczął się rozwijać tyfus brzuszny. Okazała się konieczność uruchomienia drugiego szpitala dla izolowania chorych na tyfus brzuszny. Szpital ten uruchomiono w czerwcu 1945 r. w gmachu obecnej Szkoły Zawodowej przy ul. Generalissimusa Stalina (Sukienników – red.). Największe natężenie tyfusu brzusznego było w lipcu 1945 r., kiedy to w powiatowym szpitalu leżało przeszło 80 chorych na dur brzuszny. W końcu sierpnia 1945 r. przejęty został od wojska radzieckiego Szpital św. Boromeusza, który od razu uruchomiono a tym samym skasowano szpital przy ul. Bydgoskiej nr 9.

Pomoc w białych fartuchach…

W roku 1945 zlikwidowano w Chojnicach i na terenie powiatu epidemię tyfusu plamistego, wypadków odnotowano 82, oraz 476 przypadków tyfusu brzusznego. Od 1947 r. nie było żadnych zachorowań na dur plamisty. Od marca do końca czerwca 1945 r. w Referacie Zdrowia Publicznego lekarz powiatowy pracował sam. Dopiero od 1 lipca zaangażowany został ob. Skąpski Stanisław, a od 15 lipca ob. Pachoska Benigna i ob. Szank Piotr. Później został jeszcze przyjęty ob. Żmuda Jan, tak, że od 1.XI.45 r. przy Referacie Zdrowia pracowała kolumna sanitarno – epidemiologiczna składająca się z trzech osób. Dzięki intensywnej pracy tej kolumny w zwalczaniu chorób epidemiologicznych, w pierwszym rzędzie duru brzusznego i plamistego, udało się w tak krótkim czasie opanować te dwie epidemie, a przede wszystkim nie pozwolono im się rozszerzyć. W końcu grudnia 1945 r. Powiatowy Szpital Zakaźny był już pusty, wobec czego został z dniem 31 grudnia 45 r. zlikwidowany, a w miejscu jego uruchomiony został Oddział Zakaźny przy Szpitalu św. Boroemusza.

W kwietniu 1945 r. sprowadzono ob. mgr Nerską, która już w maju uruchomiła nową aptekę w Chojnicach, korzystając w pierwszym okresie w znacznej mierze ze środków leczniczych PCK. Druga apteka w Czersku uruchomiona dopiero została w roku 1946. Brak jeszcze apteki w Brusach. Tamtejszy przedwojenny aptekarz mgr Bahl, mimo kilkakrotnych namawiań ze strony lekarza powiatowego nie chciał tam apteki uruchomić i wyprowadził się później na zachód. Pierwszy Ośrodek Zdrowia na terenie powiatu chojnickiego powstał w Lipnicach i to 15.12.1945 r. Do zorganizowania jego przyczynił się w znacznej mierze dr Żychski Jan, który pracował tam od powstania do 31.I.1947 r. 1 stycznia 1946 r. został uruchomiony Powiatowy Ośrodek Zdrowia w Chojnicach przy Szpitalu św. Boromeusza, w gmachu św. Józefa. W ośrodku tym początkowo pracowało dwóch lekarzy, a od 1 stycznia 1949 r. trzech lekarzy oraz lekarz dentysta. Obecnie pracuje w Ośrodku Zdrowia w Chojnicach – 3 lekarzy, 1 lekarz dentysta, 3 pielęgniarki, 2 pomocnice pielęgniarskie, 1 rejestratorka, 1 sprzątaczka i 1 pomoc w kuchni mlecznej – razem 12 osób.

Ośrodki Zdrowia zaopatrywano w niezbędny sprzęt szpitalny i lekarski stopniowo według możliwości uzyskanych kredytów. W roku 1947 uruchomiono kuchnię mleczną przy tutejszym Ośrodku Zdrowia, która dostarcza odpowiednich mieszanek niemowlętom w pierwszym roku życia. Gdy chojnicki szpital otrzymał aparat odmowy, rozpoczęto zakładać w szpitalu sztuczne odmy piersiowe i to od kwietnia 48 r., od tego samego czasu w Powiatowym Ośrodku Zdrowia w Poradni Przeciwgruźliczej zaczęto dopełniać odmy. Obecnie leczy się sztuczną odmą piersiową w tutejszej poradni ok. 60 osób, którym łącznie dopełnia się w ciągu kwartału ok. 300 odm. We wszystkich Ośrodkach Zdrowia leczy się bezpłatnie choroby społeczne, t. j. choroby weneryczne, gruźlicę i jaglicę. Bezpłatną opieką mają dzieci do lat trzech i kobiety ciężarne. W Poradni Ogólnej udziela się porad lekarskich z minimalnymi opłatami – 100 zł za poradę. 15.11.1948 r. uruchomiona została Poradnia Dentystyczna, która udziela bezpłatnej pomocy dentystycznej dzieciom szkolnym oraz przedszkolnym.

Jak grzyby po deszczu…

Na jesieni 1947 r. uruchomiona została samodzielna Poradnia dla Matki i Dziecka w Karsinie, gdzie pracuje miejscowa położna ob. Łaganek, oraz dokąd dojeżdża raz w tygodniu lekarz dr Zawacki z Czerska. W roku 1948 na terenie tutejszego powiatu powstało 5 dalszych samodzielnych poradni dla Matki i Dziecka, mianowicie w Ostrowitem, Zamartym, Rytlu, Konarzynach i Brzeźnie Szlacheckim. Rok później powstała siódma poradnia w Leśnie, która właściwie nie jest jeszcze urządzona, gdyż Zarząd Gminy nie dostarczył dla niej lokalu, jednak czynny jest przy niej Punkt Opiekuńczy. Obecnie na terenie powiatu chojnickiego istnieją cztery Poradnie dla Matki i Dziecka przy Ośrodkach Zdrowia oraz siedem Poradni Samodzielnych, także, w chwili obecnej każda gmina powiatu chojnickiego posiada swoją Poradnię dla Matki i Dziecka. Gmina Chojnice – Wieś posiada aż dwie w Ostrowitem i Zamartym. Do wszystkich tychże poradni raz w tygodniu dojeżdża lekarz z Chojnic (Ostrowite, Zamarte), do Karsina lekarz z Czerska, Konarzyn i Brzeźna Szlacheckiego lekarz z Lipnicy a do Leśna lekarz z Brus. Dzięki tak gęstej sieci Poradni dla Matki i Dziecka mogły powstać w takiej samej liczbie Punkty Opiekuńcze, które otrzymują bezpłatne przydziały z Międzynarodowego Funduszu Dzieciom, z których korzysta miejscowa ludność.

Pomoc i higiena   

(…) W roku 1947 wykończono kąpielisko publiczne w Czersku, które przekazano z dniem 1 stycznia 1948 r. Zarządowi Miejskiemu w tymże mieście do użytku publicznego. Takie kąpielisko w Czersku było bardzo potrzebne, gdyż samo miasto jest nie skanalizowane, a ludność składająca się przeważnie z mas  robotniczych, nie mogła korzystać z łaźni. W latach 1946 – 1948 wyremontowano na terenie powiatu 16 studni publicznych. W latach 1946 – 1949 stwierdzono świerzb łącznie u 21.586 dzieci. Wydano maści na świerzb 315 kg, co pozwoliło ograniczyć do 13 przypadków w roku 1949. Ponadto wydawano biednym dzieciom i rodzinom bezpłatnie mydło do kąpieli. W latach 1946 – 1948 przeprowadzono dezynfekcje, gdzie zużyto 282 kg chloru i lizolu. Wszystkie te działania zostały przeprowadzone bezpłatnie przez personel sanitarno – epidemiologiczny przydzielonymi środkami dezynfekcyjnymi.

Kredyty Ministerstwa Zdrowia przydzielone Tut. Referatowi Zdrowia w latach 1945 – 1949 wyniosły 9.813.653 zł. Poza tym pozyskano z Planu Inwestycyjnego w jesieni roku 1948 kwotę 772.000 zł na adaptację gmachu na Powiatowy Ośrodek Zdrowia, położony przy ul. Świętopełka  (przełożono i naprawiono dach, wykonano drzwi i okna, które zostały oszklone). W bieżącym roku staraniem Lekarza Powiatowego – Wydział Powiatowy uzyskał kredyt w kwocie 4.750.000. zł na wykończenie Powiatowego Ośrodka Zdrowia. Prace rozpoczęto w połowie sierpnia br. (1949 – przyp. Red.), postępują one jednak powoli, gdyż Państwowe Przedsiębiorstwo Budowlane w Bydgoszczy przysłało za mało sił fachowych i roboczych. Mimo wszystko jest jednak nadzieja, że ośrodek jeszcze w tym roku zostanie wykończony. Pozyskano również jeszcze dodatkowo z Planu Inwestycyjnego 300.000 zł na wyposażenie remontowanego Ośrodka Zdrowia.

Z prowadzonej kampanii zdrowotnej wynika, że choroby zakaźne charakteru epidemiologicznego jak dur brzuszny, plamisty, paratyfus, znacznie zmniejszały się z roku na rok, albo ich już nie było wcale (dur plamisty i paratyfus). Wzrastające liczby chorych na gruźlicę nie świadczą o dalszej zapadalności na nią, tylko o dokładnej rejestracji i częstszego leczenia się chorych na gruźlicę. To samo dotyczy jaglicy.

Plany na przyszłość                    

Naprawa wieży ciśnień i zakup nowych odżelaźniaczy dla kanalizacji miasta Chojnice, na który to cel uzyskał Zarząd Miejski dzięki staraniu Referatu Zdrowia kredyt 6.500.000 zł.

Planuje się uruchomienie w 1950 r. Ośrodka Zdrowia w Karsinie, na który to cel Ministerstwo Zdrowia zaawizowało kredyt w wysokości 2.600.000 zł na gmach i  kwotę 1.000.000 zł na jego wyposażenie. Ponadto prowadzone będzie rozszerzenie Szpitala św. Boromeusza (do 200 łóżek), który został przejęty w dniu 3 października 1949 r. przez Powiatowy Związek Samorządowy. Być może jeszcze w 1949 r. planowane jest otwarcie nowego szpitala dla płucno – chorych przy ul. Strzeleckiej, dawniej Domu Małego Dziecka. W szpitalu tym urządzone zostaną werandy na leżakowanie chorych, tak że chorzy będą mieli warunki zbliżone do sanatoryjnych.

Podsumowanie

Powiatowy Ośrodek Zdrowia istnieje przy szpitalu św. Boromeusza, korzysta z Roentgena, laboratorium i aparatu do odmy. Sprawa zorganizowania wzorowego Powiatowego Ośrodka Zdrowia rozbija się o brak odpowiedniego gmachu, który winien dostarczyć Oddział Samorządowy. Wobec braku pomieszczeń w Powiatowym Ośrodku Zdrowia nie można urządzić takiej placówki wzorcowej. Lekarz Powiatowy jest w stanie taki wzorowy urządzić w pół roku. Organizowane są okresowe zebrania propagandowe, na których wygłaszane są referaty o zadaniach, celach i pracy Ośrodków Zdrowia oraz o alkoholizmie. Planowane jest zorganizowanie jeszcze w okresie wyścigu pracy dwóch kursów dla przodowników zdrowia.

Umieszczono tablice informacyjne o ośrodkach, a w każdej aptece znajduje się odpowiednia informacja. Również poradnia przeciw – gruźlicza Powiatowego Ośrodka Zdrowia począwszy od kwietnia ubiegłego roku dopełnia odmy, a dokonuje się ich zakładania w szpitalu. Począwszy od maja 1948 r. przychodnia przeciwweneryczna rozszerzyła swoją działalność i prowadzi na szeroką skalę akcję „W” zgodnie z instrukcją Ministerstwa Zdrowia „Zwalczanie chorób wenerycznych”. Działalność Poradni dla Matki i Dziecka przy Powiatowym Ośrodku Zdrowia jest dobrze zorganizowana a jej działalność jest ogromna. Korzysta z niej 1400 dzieci i około 600 ciężarnych. W obecnej chwili w trakcie organizacji na terenie powiatu jest 7 takich placówek.

Oddział dla dzieci oraz oddział dla noworodków po myśli okólnika Ministerstwa Zdrowia Nr 6/47, przy szpitalu św. Boromeusza jest już urządzony. Co do samowystarczalności szpitala, to szpital przeprowadził kalkulację oraz ustalił nową taksę szpitalną, która niestety dotychczas nie została jeszcze zatwierdzona. Na terenie naszego powiatu występują już tylko sporadyczne przypadki jaglicy. Trwa praca mająca na celu ulepszenia stanu studzien publicznych. Przeprowadza się badania wody wszystkich oraz pomp przy szkołach, po czym przystąpi się do poprawienia stanu wody tam, gdzie zajdzie taka potrzeba. Na terenie powiatu istnieją 4 Ośrodki Zdrowia, których ilość uważa się za wystarczającą.

/Dr Bronisław Grzywacz/ Lekarz Powiatowy