Alojzy Pruszak

Alojzy Pruszak

Ród Pruszaków należy do starych rodzin pomorskich. Leliwici odgrywali niemałą rolę w dziejach Rzeczypospolitej już od czasów piastowskich. Z pośród tego możnego rodu znajdujemy niejedną ciekawą postać i wielu mężów zasłużonych sprawie publicznej.

Na przestrzeni wieków Pruszaków odnajdujemy bądź to w senacie, bądź w prowincjonalnej radzie, a wielu z nich naznaczyło swą krwią pola bitew za Ojczyznę. Różni potomkowie tego rodu odznaczyli się męstwem w walkach z Tatarami, Turkami, pod Pskowem – wiernie służyli Rzeczypospolitej. Pruszakowie uczestniczyli w obronie Częstochowy, w Powstaniu Listopadowym i Styczniowym, w kampanii napoleońskiej. Natomiast bardziej współcześnie odznaczyli się jako obrońcy twierdzy Modlin i w walce podziemnej odziału mjr. „ Hubala” w 1939 roku. Na Pomorzu Gdańskim Pruszakowie notowani byli od XVI wieku jako właściciele Czapiewic. Za protoplastę gałęzi pomorskiej uważany jest syn Marcina i Anny z domu Pląskowskiej, Andrzej Pruszak Czapiewski herbu Leliwa. Andrzej Pruszak był dwukrotnie żonaty: z Heleną Cissówną i z Małgorzatą Milewską h.Odwaga. Z małżeństw tych urodziło się siedmioro dzieci, które to dały początek czterem gałęzią tego możnego rodu.

Protoplastą pierwszej gałęzi linii czapiewickiej, tzw. senatorskiej, jest Aleksander Pruszak, syn z pierwszego małżeństwa Andrzeja z Heleną Cissówną z Czyczków. Druga i trzecia gałąź wywodzą się od protoplastów Mikołaja i Marcina, synów z drugiego małżeństwa Andrzeja z Małgorzatą Milewską i dotarły one w przeciągu kilku pokoleń do Ostrowitego w parafii czerskiej. Natomiast czwarta gałąź, z protoplastą Tomaszem, również synem Andrzeja z drugiego małżeństwa, osiadła w Smolągu. W dwudziestym stuleciu najbardziej znanym przedstawicielem tego możnego rodu był niewątpliwie Alojzy Jan Leliwa Pruszak, ziemianin z Krojant koło Chojnic.Przyszedł na świat 5 VII 1887 roku w Ostrowitem koło Czerska, jako najmłodszy syn Wawrzyńca i Anny z Cysewskich. Był on potomkiem w prostej linii, w ósmym pokoleniu wspomnianego wcześniej Andrzeja z Czapiewic. Śladem swych przodków Alojzy byt swój pragnął związać z rolnictwem, podjął więc naukę w niemieckiej szkole rolniczej w Dreżnie ( wedł. relacji pana Alfonsa Talaśki). Po uzyskaniu stosownego wykształcenia praktykował w majątku Edmunda Sikorskiego, ziemianina z Leśna. W 1919 roku został administratorem majątku Krojanty koło Chojnic, należącego wówczas do barona Eckersteina. W 1923 roku Alojzy Pruszak wziął ów majątek w dzierżawę, a po parcelacji w latach 30-tych kupił resztówkę - dwór wraz z zabudowaniami gospodarczymi i przyległą doń ziemią (ok. 200 ha).

W 1920 roku Alojzy ożenił się z Otylią Kopp Ostrowską, córką Józefa i Franciszki, ziemianką z Trzebunia. Od tej pory stałymi gośćmi dworu w Krojantach stały się dwie najmłodsze siostry Otyli: Stacha i Klara, dziewczyny niezwykle wesołe i pełne werwy. Natomiast brat Otyli, Alfons Kopp Ostrowski, oficer rezerwy 18 pułku ułanów w Grudziądzu, pełnił od tej pory funkcję rządcy majątku w Krojantach. Był on studnią wiedzy w zakresie ekonomii rolniczej, produkcji mlecznej i języka niemieckiego, co było niezwykle przydatne przy zarządzaniu tak wielkim gospodarstwem. Alojzy Pruszak mając tak dobrego rządcę u swojego boku, mógł oddać się pracy publicznej, co też uczynił. Był w okresie międzywojennym członkiem Sejmiku Powiatowego, a od 1932 roku przedstawicielem powiatu chojnickiego w Pomorskim Sejmiku Wojewódzkim. W 1937 roku kandydował na posła z listy BBWR. Ponadto działał w Polskim Związku Zachodnim, Zachodnio- Pomorskim Klubie Myśliwskim oraz Związku Powstańców i Wojaków. Od 1926 roku był członkiem kuratorium Zakładu św. Boromeusza (chojnickiego szpitala). Wspomagał finansowo Bractwo Kurkowe. Tej ożywionej działalności społeczno- politycznej nie zapomnieli mu Niemcy w 1939 roku. Zorganizowani w miejscowym Selbstschutzu likwidowali szczególnie tych, którzy należeli do Polskiego Związku Zachodniego. Alojzy Pruszak był trzykrotnie aresztowany i 24 listopada 1939 roku brutalnie zamordowany w „ Dolinie Śmierci”.

Otylię Pruszakową oprócz spraw życia codziennego, takich jak: prowadzenie gospodarstwa domowego, wychowanie dzieci, utrzymanie więzi rodzinnych, życie towarzyskie, absorbowała również działalność społeczna. Ziemianka z Krojant mocno zaangażowała się w działalność Pomorskiego Towarzystwa Ziemianek i wraz z Anną Sikorską z Wielkich Chełmów stanowiła w powiecie chojnickim „ trzon” tej organizacji. Otylia Pruszakowa zmarła w 1980 roku. Pochowano ją wraz z mężem na cmentarzu w Krojantach. Dzieci Pruszaków urodziły się w Krojantach. Z pięciorga rodzeństwa żyje obecnie troje: w Chojnicach Romuald i Maria, a w Bydgoszczy Zofia. Pozostała dwójka zmarła: Zdzisław w 1993 roku w Szczecinku, Wiesława w 2002 roku w Ciechocinku. Romuald Pruszak przejął teraz rolę strażnika domowych pamiątek. Wcześniej również udzielał się społecznie. Jego dziełem są odrestaurowane zabytkowe baszty, użytkowane obecnie przez Muzeum w Chojnicach. Pan Romuald ożenił się z Danielą Wiśniewską, z którą ma dwoje dzieci- Grażynę z męża Bardelską i Eugeniusza. Wnukowie Państwa Pruszaków - Patryk, Dominika, Jakub i Patrycja, to już jedenaste pokolenie Leliwitów, licząc od Andrzeja z Czapiewic.

Oprac K.S. (red) fot.arch.